Zgodnie z kodeksem karnym kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Wyżej wskazane przestępstwo może być popełnione w trzech postaciach:
– złożenia fałszywego zeznania (w typie podstawowym – art. 233 § 1 k.k., i w typie uprzywilejowanym – art. 233 § 1a k.k., gdy sprawca składa fałszywe zeznania z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym)
– przedstawienia fałszywej opinii lub tłumaczenia (w typie przestępstwa umyślnego – art. 233 § 4 k.k., i nieumyślnego – art. 233 § 4a k.k.),
– złożenia fałszywego oświadczenia (art. 233 § 6 k.k.).
Warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo z art. 233 k.k. jest, aby zeznanie, opinia, tłumaczenie czy oświadczenie miało służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy. Pojęcie ustawy, znaczy tyle, że składanie fałszywych zeznań będzie dotyczyć każdego postępowania, którego ramy określa ustawa lub rozporządzenia wykonawcze, wydawane na podstawie i w celu wykonania ustawy. Dodatkowym warunkiem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań i oświadczeń jest uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania lub odebranie przyrzeczenia. Brak takiego uprzedzenia w każdym wypadku wyłącza zatem odpowiedzialność karną. Nie dotyczy to natomiast biegłego, rzeczoznawcy i tłumacza (chyba że są przesłuchiwani w charakterze świadków).
Składanie fałszywych zeznań w sądzie
Jeżeli chodzi o składanie fałszywych zeznań, to zeznania mogą być złożone zarówno ustnie (wówczas ujęte zostaje w protokole), jak i pisemnie. Zeznaniem służącym za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy są przedstawione przez zeznającego fakty, a nie jego wnioski lub oceny. Tym opisywany art. 233 k.k. również penalizuje składanie fałszywych zeznań na policji jako świadek
Opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie można uznać od strony przedmiotowej za fałszywą w sytuacjach, gdy:
– opinia będzie wyraźnie sprzeczna z aktualnym stanem wiedzy w dziedzinie, której opinia dotyczy;
– opinia będzie wyraźnie sprzeczna z rzeczywistym stanem faktycznym;
– opinia będzie oparta o przyjęcie oczywiście błędnej metody.
Przy złożeniu fałszywego oświadczenia, to koniecznym warunkiem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań jest wyraźne wskazanie w przepisach rangi ustawowej możliwości odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. Warunkiem odebrania oświadczenia jest upoważnienie podmiotu przyjmującego oświadczenie do dokonania tej czynności, przy czym uprawnienie to musi wynikać z ustawy, na podstawie której prowadzone jest postępowanie. Jednocześnie wymóg określoności przestępstwa przemawia za przyjęciem, że warunkiem odpowiedzialności za złożenie fałszywego oświadczenia jest przewidywanie przez ustawę możliwości odebrania w danej sytuacji oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Sposób popełnienia przestępstwa składania fałszywych zeznań
Przestępstwo to we wszystkich formach może być popełnione zarówno przez działanie, jak i zaniechanie. Kodeks karny stwierdza to wyraźnie, rozróżniając „zeznanie nieprawdy” od „zatajenia prawdy”. Przedstawienie fałszywej opinii może polegać nie tylko na podaniu w niej nieprawdziwych faktów, ale także na zatajeniu prawdziwych. Podobnie w tłumaczeniu możliwe jest pominięcie fragmentów tłumaczonego tekstu. Również w złożonym oświadczeniu możliwe jest nadanie mu fałszywej treści przez pominięcie istotnych faktów. Natomiast nie jest zatajeniem prawdy bezpodstawne uchylenie się od złożenia zeznań.
Nieumyślne składanie fałszywych zeznań
Przestępstwo fałszywych zeznań z art. 233 § 1, 1a, 4 k.k. może być popełnione z winy umyślnej, w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym. Jednakże w art. 233 § 4a k.k. mamy typ czynu zabronionego, polegający na nieumyślnym przedstawieniu przez biegłego, rzeczoznawcę lub tłumacza fałszywej opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia mającego służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, narażając w ten sposób na istotną szkodę interes publiczny. W o cenie przedstawicieli doktryny za niefortunne trzeba uznać zestawienie znamion sprowadzające się do karalności „nieumyślnego” przedstawienia „fałszywej” opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia. Słowo „fałszywy” może bowiem sugerować umyślność przy sporządzaniu opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia, a lekkomyślność lub niedbalstwo przy ich przedstawieniu.
Co grozi za składanie fałszywych zeznań ?
Przestępstwo składania fałszywych zeznań w typie podstawowym (art. 233 § 1 k.k.) jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W sytuacji, gdy składanie fałszywych zeznań jest wynikiem obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, to zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi od 3 miesięcy do 5 lat. W przypadku, gdy biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub wynikającym z ustawy, to grozi mu kara pozbawienia wolności od roku do lat 10, jeżeli czyni to nieumyślnie, jednocześnie narażając na istotną szkodę interes publiczny, to grozi mu kara pozbawienia wolności do lat 3.
Trzeba podkreślić, że Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:
– fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy,
– sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
(źródło:Kodeks karny. Komentarz. red. prof. dr hab. Ryszard A. Stefański, 2023, legalis.pl)
Chcesz skorzystać z konsultacji z zakresu prawa karnego we Wrocławiu? Skontaktuj się ze mną!
