W dzisiejszym artykule poruszymy kwestię zastępczej kary pozbawienia wolności, mianowicie kiedy Sąd może ją zarządzić w stosunku do skazanego.
Przede wszystkim należy wskazać, zastępczą karę pozbawienia wolności stosuje się do skazanego prawomocnie ukaranego karą grzywny lub karą ograniczenia wolności, który nie wykonuje orzeczonej kary. Dopuszczalność stosowania zastępczej kary pozbawienia wolności reguluje kodeks karny wykonawczy (dalej k.k.w.)
Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540. Wymiar grzywny w stawkach dziennych jest dwuetapowy. W pierwszym etapie, należy wymierzyć liczbę stawek w widełkach wskazanych powyżej, natomiast drugi etap obejmuje ustalenie wysokości jednej stawki, przy czym jej wysokość zawiera się, o ile ustawa nie stanowi inaczej, w granicach od 10 do 2000 zł.
Ostateczny wymiar kary grzywny pozostawiany jest w gestii Sądu. Jednakże Sąd powinien uważać, aby dolegliwość grzywny (ilość stawek dziennych) nie przekraczała stopnia winy, powinien uwzględnić stopień społecznej szkodliwości czynu i wziąć pod uwagę cele kary (np. wychowawczy). Ustalając wysokość jednej stawki – Sąd powinien przede wszystkim dokładnie zbadać możliwości finansowe sprawcy.
Zgodnie z art. 46 k.k.w. żeby sąd zarządził zamianę kary grzywny na karę pozbawienia wolności, to w pierwszej kolejności egzekucja grzywny musi się okazać bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna. Oprócz tej wyżej wymienionej przesłanki, skazany musi oświadczyć, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej zamienionej już kary grzywny na podstawie art. 45 k.k.w. albo uchylać się od wykonania tej pracy społecznie użytecznej.
Zarządzenie kary zastępczej nastąpi także w przypadku, gdy zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.
Warto nadmienić, że w wyjątkowych sytuacjach sąd może umorzyć karę grzywny (w przypadku pytań o umorzenie kary grzywny proszę kontakt) Sąd zarządzi zamianę na karę pozbawienia wolności, dopiero wtedy, kiedy skazany:
Zamiana kary grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa, np. w przypadku, gdy wymiar grzywny podlegającej zamianie przekracza 120 stawek dziennych lub kwotę 240 000 zł. Podobnie należy ocenić sytuację, gdy skazany jest pozbawiony wolności w wyniku odbywania kary pozbawienia wolności lub wykonywania tymczasowego aresztowania.
Ponadto zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną będzie niemożliwa, gdy skazany dotknięty jest chorobą, kalectwem bądź też jest w podeszłym wieku, który uniemożliwia mu wykonywanie tej pracy.
Sposób zamiany kary grzywny
Sąd o zarządzeniu wykonania kary zastępczej pozbawienia wolności rozstrzyga postanowieniem. W tym postanowieniu należy wskazać w dniach wymiar tej kary, przyjmując jeden dzień tej kary za równoważny dwóm stawkom dziennym grzywny lub kwocie od 20 zł do 4000 zł grzywny Punktem wyjścia dla określenia wymiaru zastępczej kary pozbawienia wolności jest kara grzywny w wymiarze orzeczonym w wyroku skazującym.
Jeśli jednak kara grzywny została uiszczona w części, ściągnięta w drodze egzekucji w części lub wykonana w formie pracy społecznie użytecznej w części, to w postanowieniu o zarządzeniu wykonania kary zastępczej zamianie podlega jedynie kara grzywny w wymiarze pozostałym do wykonania. Na postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności skazanemu przysługuje zażalenie.
Wymiar zastępczej kary pozbawienia wolności
W przypadku kary grzywny orzeczonej w stawkach dziennych, jak również kary grzywny orzeczonej kwotowo wymiar kary zastępczej nie może przekroczyć 12 miesięcy pozbawienia wolności, jak również górnej granicy kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo, a jeżeli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy. Z kolei dolna granica kary zastępczej pozbawienia wolności w przypadku kary grzywny orzeczonej w stawkach dziennych wynosi 5 dni.
Zastępcza kara pozbawienia wolności w przypadku kary ograniczenia wolności
Karę ograniczenia wolności orzeka się, gdy umożliwia to kodeks karny i trwa ona najkrócej miesiąc, a najdłużej 2 lata. Wymierza się ją w miesiącach i latach.
Kara ta może polegać na: obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny, wskazany przez sąd. Warto wskazać, że nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne jest wykonywana w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym, a potrącenie wynagrodzenia za pracę może być orzeczone wobec osoby zatrudnionej oraz, że w okresie, na jaki zostało orzeczone potrącenie, skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.
Kiedy grozi zamiana kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności?
Zgodnie z art. 65 k.k.w. sąd zarządzi zamianę kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności, jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności. W przypadku, gdy uchyla się on od świadczenia pieniężnego lub obowiązków orzeczonych na podstawie art. 34 § 3 Kodeksu karnego (środków karnych lub obowiązków probacyjnych), sąd może zarządzić wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.
Uchylaniem się od kary jest takie zachowanie skazanego, które jest wyrazem jego negatywnego stosunku do tej kary, a więc wynika z jego złej woli, nie zaś z innych przyczyn.
Uchylaniem jest
- niestawienie się na wezwanie kuratora zawodowego
- oświadczenie kuratorowi zawodowemu, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy
- niepodjęcie pracy w wyznaczonym terminie
- rozwiązanie bez zgody sądu stosunku pracy
- niezgłoszeniu się do pracy
- niepodjęcie przydzielonej pracy
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia
- niesumienne wykonywanie pracy oraz uporczywe nieprzestrzeganie ustalonego porządku i dyscypliny pracy
- nieudzielanie wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
- zmiana bez zgody sądu miejsca stałego pobytu.
Sposób zamiany kary ograniczenia wolności oraz wymiar kary zastępczej pozbawienia wolności
Istotnym jest, że w razie gdy skazany wykonał część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym karze ograniczenia wolności pozostałej do wykonania, przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom kary ograniczenia wolności.
Sąd o zamianie rozstrzyga postanowienie. Warto wskazać, że jeżeli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy, natomiast dolny wymiar zastępczej kary to 15 dni pozbawienia wolności.
Postanowienie o zarządzeniu wykonania kary zastępczej jest wykonalne z chwilą wydania. Na postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności skazanemu przysługuje zażalenie.
Wstrzymanie wykonania kary zastępczej
Warto pamiętać, że Sąd ma możliwość wstrzymania wykonania kary zastępczej. Może to zrobić w każdym czasie, w wypadku, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym. Wstrzymanie następuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności. W praktyce, w wyżej wskazanym pisemnym oświadczeniu, poza formalnym zobowiązaniem się do wykonywania kary ograniczenia wolności, skazany powinien wyjaśnić dlaczego nie wykonywał kary dotychczas oraz przekonać Sąd, że teraz z pewnością taką karę wykona.
Jeżeli, pomimo wstrzymania wykonania kary zastępczej, skazany dalej uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zarządzi wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. Zarządzenie kary następuje na tych samych zasadach, które zostały opisane w powyższym akapicie. Trzeba podkreślić, że niedopuszczalne jest ponowne wstrzymanie wykonania tej samej zastępczej kary pozbawienia wolności.
