Dobrowolne poddanie się karze jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) może skutkować skazaniem bez przeprowadzenia rozprawy. Dobrowolne poddanie się karze polega na porozumieniu się Prokuratora z oskarżonym w kwestii wymiaru kary i wystąpienia ze stosownym wnioskiem do sądu.
Sąd może wymierzyć karę w proponowanym wymiarze, może też propozycji nie przyjąć i przeprowadzić rozprawę na zasadach ogólnych. Trzeba podkreślić, że Sąd nie może samodzielnie modyfikować wniosku i orzeka na posiedzeniu w oparciu o materiał dowodowy zawarty w aktach sprawy.
Skazanie bez rozprawy jest tak zwaną konsensualną metodą zakończenia procesu karnego.
Wniosek o skazanie bez rozprawy
Wniosek o skazanie bez rozprawy składa Prokurator. Natomiast, żeby wniosek o skazanie bez rozprawy mógł być złożony, to zgodnie z art. 335 k.p.k. przyznanie się do winy oskarżonego jest warunkiem koniecznym do wystąpienia przez prokuratora z takim wnioskiem. Chodzi o wyraźną, a nie tylko dorozumianą deklarację oskarżonego w tym zakresie. Wyjaśnienia oskarżonego powinny zawierać nie tylko wyraźne stwierdzenie, że oskarżony zrozumiał treść postawionego mu zarzutu i do niego się przyznaje, ale też przedstawienie okoliczności popełnienia przestępstwa.
Żeby skazać bez przeprowadzenia rozprawy, okoliczności popełnienia przestępstwa, a także wina oskarżonego nie mogą budzić wątpliwości. Nadto postawa oskarżonego musi wskazywać, że cele postępowania zostaną osiągnięte oraz, że można zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności. Dodatkowo wniosek o skazanie bez rozprawy musi uwzględniać prawnie chronione interesy pokrzywdzonych.
Ponadto wniosek o ukaranie bez przeprowadzenia rozprawy może obejmować wydanie określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.
Wniosek taki musi spełniać wymogi pisma procesowego, określone w kodeksie postępowania karnego oraz powinien zawierać uzasadnienie, które jednak może mieć uproszczoną postać, ograniczając się do wskazania dowodów, świadczących o tym, że okoliczności popełnienia czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości oraz że cele postępowania zostaną osiągnięte bez przeprowadzenia rozprawy.
W tym miejscu należy wskazać, że prokurator ma dwie możliwości złożenia wniosku określonego w art. 335 kodeksu postępowania karnego. Może złożyć samodzielny wniosek bądź akt oskarżenia wraz z wnioskiem o skazanie bez rozprawy.
W praktyce powyższy podział ma duże znaczenie, bo przypadku samodzielnego wniosku o skazanie sąd w razie jego nieuwzględnienia nie kieruje sprawy na rozprawę, lecz zwraca ją prokuratorowi. Należy przyjąć, iż sprawa powraca wówczas do etapu postępowania przygotowawczego, podobnie jak w przypadku zwrotu sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego.
W przypadku, gdy Prokurator dołącza do aktu oskarżenia wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, co oznacza, że będziemy do czynienia z rozprawą i postępowaniem dowodowym.
Sprzeciw od wniosku o skazanie bez rozprawy
Skazanie bez rozprawy, a dokładniej wyrok wydany w trybie art. 335 k.p.k. musi uwzględniać prawnie chronione interesy pokrzywdzonych. Tym samym pokrzywdzony ma prawo sprzeciwienia się porozumieniu prokuratora z oskarżonym w kwestii treści wyroku skazującego, co uniemożliwia uwzględnienie wniosku o skazanie bez rozprawy.
Ponieważ udział pokrzywdzonego w posiedzeniu sądu w przedmiocie takiego wniosku, co do zasady, nie jest obowiązkowy, brak sprzeciwu może być także tylko dorozumiany, np. przez nieusprawiedliwione niestawiennictwo pokrzywdzonego na posiedzeniu. Warunkiem jest jednak wówczas należyte powiadomienie go o terminie posiedzenia.
Dlatego też, dla powodzenia takiego wniosku, koniecznym jest staranne negocjowanie treści porozumienia zawartego we wniosku o skazanie, tak aby prawa i interesy, w tym zwłaszcza majątkowe, pokrzywdzonego zostały uwzględnione. W przeciwnym razie może istotnie dojść do blokowania przez pokrzywdzonego zastosowania tego uregulowania na etapie postępowania przed sądem, co oznaczałoby możliwość storpedowania pozytywnego rezultatu negocjacji uzewnętrznionego we wniosku prokuratora.
Z doświadczenia zawodowego mogę powiedzieć, że najczęściej przedmiotem negocjacji pomiędzy oskarżonym, a pokrzywdzonym jest wysokość odszkodowania bądź zadośćuczynienia, które miałoby być zasądzone na rzecz pokrzywdzonego na podstawie art. 46 kodeksu postępowania karnego.
Sprzeciw od wniosku o skazanie bez rozprawy może być złożony w jakiejkolwiek formie, tzn. albo pisemnie albo ustnie do protokołu, czy to na posiedzeniu lub podczas przesłuchania.
Treść wniosku o skazanie bez rozprawy musi być w pełni zaakceptowane również przez oskarżonego. Warto zauważyć, że do czasu wydania wyroku skazującego w tym trybie oskarżony może cofnąć zgodę na skazanie bez rozprawy. Może się tak stać, kiedy okoliczności sprawy sprawią, że ewentualne przeprowadzone postępowanie dowodowe w ramach rozprawy doprowadzi do uniewinnienia oskarżonego, np. w sytuacji, gdy znajdzie się świadek, który nie został przesłuchany w śledztwie. Tak jak w przypadku pokrzywdzonego może on wyrazić Sprzeciw od wniosku o skazanie bez rozprawy w dowolnej formie do czasu wydania wyroku skazującego w tym trybie.
Na podstawie sprzeciwu pokrzywdzonego lub oskarżonego, prokurator może cofnąć wniosek o skazanie bez rozprawy.
Inne konsensualne tryby zakończenia procesu karnego
Wyżej opisany wniosek o ukaranie bez przeprowadzenia rozprawy, nie jest jedynym możliwym sposobem zakończenia sporu w sposób konsensualny. Z wnioskiem o dobrowolne poddanie się karze może wystąpić oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy (art. 338a k.p.k.).
Nadto oskarżony któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności ma jeszcze możliwość złożenia wniosku o dobrowolne poddanie karze do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej (art. 387 § 1 k.p.k.). Te tryby postaram się opisać w kolejnych artykułach.
W przypadku dalszych pytań z tej materii, a także innych zagadnień z prawa karnego, zapraszam do kontaktu.
