Jak i gdzie sprawdzić, czy dług jest przedawniony?

Żeby sprawdzić, czy dług jest przedawniony, w pierwszej kolejności, musimy ustalić, czy roszczenie wierzyciela stało się wymagalne.

Jest to o tyle istotne, gdyż od terminu wymagalności, liczy się terminy przedawnienia, określone w kodeksie cywilnym oraz w innych ustawach

Wymagalność roszczenia

Zgodnie z kodeksem cywilnym wymagalność roszczenia jest to stan w którym wierzyciel ma prawo skutecznie domagać się swojego roszczenie na drodze sądowej. Roszczenie staje się zatem wymagalne z upływem ostatniego dnia przewidzianego dla zobowiązanego terminu do spełnienia świadczenia. Natomiast, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Tym samym, jeżeli nie mamy określonego terminu zapłaty w umowie lub nie jest ona wskazana na fakturze VAT, bądź rachunku (tak określony termin zapłaty jest dopuszczalny przez Sądy), to wierzyciel musi nas wezwać do zapłaty w określonym terminie. Dopiero po upływie tego terminu, roszczenie staje się wymagalne.

Trzeba podkreślić, że konieczność wezwania do wykonania świadczenia dotyczy zobowiązań bezterminowych.

Zobowiązania bezterminowe, to takie w których nie da się ustalić terminu spełnienia świadczenia, na podstawie przepisu ustawy, orzeczenia sądu, decyzji administracyjnej lub innych podobnych wyznaczników, ani też nie wynika on z treści lub właściwości zobowiązania. Zobowiązaniami bezterminowymi są np. zobowiązania odszkodowawcze.

Wezwanie do wykonania świadczenia nie wymaga zachowania żadnej szczególnej formy. Może zostać złożone w sposób wyraźny lub dorozumiany, można go dokonać ustnie lub pisemnie, w tym również w formie e-mailowej lub telefonicznej. Wystarczy, jeśli wierzyciel wyrazi w sposób dostateczny przez swoje zachowanie swoją wolę, aby dłużnik spełnił świadczenia.

Bieg przedawnienia

Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Dla rozpoczęcia biegu przedawnienia nie jest zatem istotne to, czy czynność uprawnionego została podjęta i czy uprawniony w ogóle był świadom tego, że przysługuje mu roszczenie i powinien podjąć jakąś czynność w celu jego zrealizowania.

Termin przedawnienia – kiedy przedawnia się dług?

Zgodnie z art. 118 k.c. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Czyli 6 letni termin przedawnienia jest tym ogólnym, chyba, że mamy do czynienia ze świadczeniami okresowymi (np. czynsz najmu) lub związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej, to wtedy okres skrócony jest o połowę.

Uszczegóławiając Trzyletniemu terminowi podlegają roszczenia przysługujące osobom prowadzącym działalność gospodarczą i mające związek z prowadzoną przez uprawnionego działalnością gospodarczą.

Oczywiście w kodeksie cywilnym oraz w innych ustawach przewidziane są inne terminy przedawnienia w zależności od charakteru zobowiązania.

Jako przykłady przepisów szczególnych, skracających okres przedawnienia wskazać można:

Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości (art. 229 § 1 k.c.);
Roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy;
Roszczenie właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak również roszczenie użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz (art. 263 k.c.).

Powyższe przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy:

Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta (art. 390 § 3 k.c.);
Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat 2 (art. 554 k.c.);
Roszczenie z umowy o dzieło przedawnia się z upływem roku licząc od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane, (art. 646 k.c.);
Roszczenia odszkodowawcze przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, chyba, że zaistniała szkoda była wynikiem przestępstwa wtedy 20 lat (art. 4421 k.c.).

Przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 k.c. jest również art. 125 § 1 k.c., określający 6-letni termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw albo sądu polubownego oraz roszczeń stwierdzonych ugodą sądową, arbitrażową lub zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. Termin 6-letni z art. 125 § 1 k.c. nie dotyczy przy tym świadczeń okresowych, które również w takich przypadkach przedawniają się z upływem trzech lat.

Przerwanie biegu przedawnienia

Bieg przedawnienia przerywa się:

Przez złożenie pozwu bądź wniosku o zawezwanie do próby ugodowej;
Przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Warto wskazać, że dokonanie choćby częściowej zapłaty może być uznane za uznanie roszczenia;
Przez wszczęcie mediacji.

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo, a w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Jakie długi się nie przedawniają?

Przedawnienie co do zasady dotyczy roszczeń majątkowych (z pewnymi wyjątkami o których mowa poniżej). Roszczenia majątkowe jest nakierowane na realizację interesu ekonomicznego osoby uprawnionej, upraszczając chodzi o wszystkie roszczenia, które można wyrazić w pieniądzu. Nie przedawniają się roszczenia niemajątkowe, np. wynikające z naruszenia dóbr osobistych czy istniejące w stosunkach prawnorodzinnych, np. o uregulowanie kontaktów z dziećmi.

Warto wskazać, że niektóre roszczenia majątkowe, również nie ulegają przedawnieniu, chodzi tu przede wszystkim o: roszczenie o wydanie rzeczy (roszczenie windykacyjne), roszczenie przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń własności (roszczenie negatoryjne), roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu, lub roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Skutki upływu terminu przedawnienia

Upływ terminu przedawnienia, powoduje, że roszczenie nie wygasa, jednakże wierzyciel nie będzie mógł skutecznie dochodzić takiego roszczenia przed Sądem.

Trzeba uważać, gdyż w przypadku, gdy wierzyciel pozwie nas o zapłatę przedawnionego roszczenia, niezbędnym, aby uwolnić się od obowiązku zapłaty, będzie podniesienie zarzutu przedawnienia przed Sądem.

Nie będzie to konieczne w sprawie gdzie wierzycielem jest przedsiębiorca, a dłużnikiem jest konsument, wtedy Sąd kwestie przedawnienia roszczenia ma obowiązek sprawdzić z urzędu.

Podsumowując, aby sprawdzić, czy dług jest przedawniony, trzeba ustalić termin zapłaty długu, rodzaj tego długu (charakter prawny zobowiązania), a następnie sprawdzić, czy upłynął termin przedawnienia danego roszczenia.

W przypadku dalszych pytań z tej materii, a także innych zagadnień z zakresu prawa cywilnego we Wrocławiu, zapraszam do kontaktu.